Güneş ışığı en iyi D vitamini kaynağı olduğu için; D vitamini ‘’güneş vitamini’’ olarak da bilinir. D vitamini vücutta kalsiyum ve fosfor seviyesini dengelemek için önemli rol oynamaktadır. Güneş ışığı, ton balığı, uskumru, morina karaciğeri yağı, süt ve meyve suyu gibi bazı doğal gıdalar zengin D vitamini kaynağıdır. Günlük olarak 10-15 dakika güneş ışığı almak vücut için gerekli D vitamini miktarını üretmek için yeterlidir.
D vitamini çözülebilir vitamindir yani yağ dokularında depolanmaktadır. D vitamini ‘’güneş vitamini’’ olarak da adlandırılır çünkü vücut güneşe maruz kalmasıyla kendiliğinden D vitamini üretmektedir. D vitamini takviyeleri de alabilirsiniz ancak birçok besinde hâlihazırda D vitamini bulunmaktadır.
D vitamini vücutta kemik yapımı için gerekli olan kalsiyum ve fosforun emilmesine yardımcı olmaktadır. D vitamini aynı zamanda kas, kalp, akciğer ve beyin fonksiyonlarını desteklemektedir.
Kandaki Normal D Vitamini Seviyesi
Sağlıklı bir yetişkinde normal D vitamini seviyesi kanda mililitre başına 30 ila 74 ng/ml arasındadır. Bu değer; yapılan laboratuvarlar ve ülkeler arası ufak değişiklikler gösterebilmektedir. D vitamini kanda 30 ng/ml’den düşük olması D vitamini eksikliğini gösterirken 74 ng/ml’den yüksek olması D vitamini fazlalığını göstermektedir. D vitamini fazlalığına ‘’d hipervitaminozu’’ da denilmektedir. Günlük olarak alınması gereken D vitamini miktarları söyledir:
- Yenidoğanlarda (0-12 aylık): 400 IU (10 mcg)
- Çocuk (1-3 yaş) : 600 IU (15 mcg)
- Çocuk (14 - 18 yaş): 600 IU (15 mcg)
- Yetişkin (19 - 70 yaş): 600 IU (15 mcg)
- 70 yaş üzeri : 800 IU (20 mcg)
- Gebe kadınlarda (14 - 50 yaş): 600 IU (15 mcg)
- Emziren kadınlarda (14 - 50 yaş): 600 IU (15 mcg)
Bu miktardaki D vitaminleri, her gün sadece 10 dk güneş ışığına maruz olunduğunda elde edilebilir.
D Vitamini Görevleri
- D vitamini; iskelet gelişimi ve kemik ve diş oluşumunda önemli rol oynamaktadır.
- D vitamini; vücutta kalsiyum emilimine yardımcı olmaktadır. Eğer vücuttaki kalsiyum emilimi yetersiz olursa, kemikler güçsüzleşir, biçimi bozulur ve kırılır.
- D vitamini; vücutta kalsiyum ve fosforun özümsenmesine yardımcı olur.
Vücutta kalsiyum ve fosfor yoğunluğu paratiroid hormonu tarafından düzenlenir. D vitamini; paratiroid bezlerinin paratiroid hormonu salgılamasını baskılar, böylece vücuttaki fazla kalsiyum emilmez.
D Vitamini Fazlalığı Belirtileri Nelerdir?
D vitamini fazlalığı kandaki kalsiyum seviyesinin yükselmesine (hiperkalsemi) sebep olmaktadır. Bu da; zaman içinde böbrekler, yumuşak dokular ve kemiklerin ciddi şekilde zarar görmesine sebep olacaktır.
- Hazımsızlık
- İştahsızlık
- Halsizlik
- Sık idrara çıkma
- Sinirlilik
- Kas güçsüzlüğü
- Kusma
- Aşırı susama (polidipsia)
- Yüksek tansiyon
- Çok miktarda idrar (poliüri)
- Anoreksiya (yeme bozukluğu)
- Mide bulantısı
- Kilo kaybı
- Kalp aritmisi
- Böbrek taşı
- Böbrek yetmezliği
- Sinir Belirtileri: Bu belirtiler uyuşukluk, ağrı, refleks sorunları, tat alma sorunları, işitme bozukluğu, sıcaklık hassasiyeti, karıncalanma, yanma hissi, vb.
D Vitamini Fazlalığı Neden Olur?
- Yüksek tansiyon (tiazid diüretikler) ve kalp hastalıkları (digoksin) için kullanılan ilaçlar kandaki D vitamin seviyesinin artmasına sebep olmaktadır.
- Yüksek tansiyon (tiazid diüretikler) ve kalp hastalıklar tedavisinde kullanılan bazı reçeteli ilaçlar da yan etki olarak kandaki D vitamin seviyesinin yükselmesine neden olabilir.
- Uzun süre antasitler ile olan östrojen tedavisi ve antitüberküloz ilaç olan isoniazid kullanımı da D vitamini seviyesinde yükselmeye neden olabilir.
- Çocuklarda çok fazla D vitamini fazlalığının ana sebebi çoğunlukla D vitamini takviyelerinin aşırı alınmasından kaynaklanmaktadır.
- Uzun süre D vitamini ilacı kullanmak D vitamini fazlalığına yol açabilir.
D Vitamini Fazlalığı Nasıl Teşhis Edilir?
- Doktor; hastanın sağlık geçmişi ve kullandığı herhangi bir ilaç veya takviye hap olup olmadığını öğrenmek isteyecektir.
- Doktor aynı zamanda fiziksel muayene ve belirtiler hakkında soru da soracaktır. Eğer doktorunuz D vitamini fazlalığından şüpheleniyorsa şu testleri yapacaktır:
- Kandaki D vitamini, kalsyum ve fosfor seviyesinin kontrolü için kan testi (böbreklerin zarar görüp görmediğini anlamak için)
- İdrardaki kalsiyum seviyesini ölçmek için idrar testi
- Kemiklerin durumunu görmek için kemik röntgeni
D Vitamini Fazlalığı Hangi Hastalıklara Yol Açar?
- D vitamini vücutta kalsiyum ve fosforun emilmesinde rol oynadığı için, D vitamini fazlalığı çok fazla kalsiyum emilmesine sebep olabilir. Bu durum da kandaki kalsiyum seviyesinin yükselmesine yol açacağından böbrek ve kalpte kireçlenmeye sebep olabilir.
- D vitamini fazlalığı böbreklere de zarar verebilir. Bu durum, poliüri (aşırı idrar üretimi), noktüri (gece aşırı idrara çıkma), polidipsi (aşırı susama) veya böbrek yetmezliği şeklinde kendini gösterebilir.
- D vitamini fazlalığının bir diğer yan etkisi ise yumuşak dokularda kireçlenmeye sebep olması ile böbrek taşı oluşumuna yol açmasıdır.
- Kandaki D vitamini fazlalığı ile ilgili olarak kişi; kusma, kaslarda güçsüzlük, halsizlik, hazımsızlık ve susuz kalma yaşayabilir.
- Yukarıda bahsettiğimiz yan etkilere ek olarak D vitamini fazlalığı kalp ve damar yollarında da kireçlenmeye yol açar. Bu da kişinin yüksek tansiyon ve kalp hastalıklarına yakalanma riski arttırır.
- Kas Belirtileri: D vitamini fazlalığı durumunda kişide kas güçsüzlüğü, kas kontrol kaybı, kas ağrıları, kramplar, sertlik, kas azalması görülür.
D Vitamini Fazlalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Doktorunuz D vitamini fazlalığı durumunda kullandığınız D vitamini takviyelerini acilen bırakmanızı söyleyecektir. Aynı zamanda beslenmenizdeki kalsiyum oranını da azaltmanızı söyleyecektir. Bazı vakalarda kullanılacak kortikosteroid veya bifosfonatlar ilaçlar kemiklerde kalsiyum salınımını baskılayabilir.
Doktorunuz vücudunuzdaki D vitamin seviyesi normale dönene kadar takipte kalacaktır.
D vitamini fazlalığında doktor şu ilaçları reçete edebilir, bu ilaçlar D vitaminin vücuttan atılmasına yardımcı olur;
İdrar söktürücü ilaçlar
Steroid ilaçlar (hidrokortizon)
Kalsitonin ilaç
Mithramycin ilaç
