Soba (Karbonmonoksit) zehirlenmesinin 20 belirtisi, nedenleri, soba zehirlenmesine ne iyi gelir?

Isınma aracı olarak kullandığımız kömür, odun ve benzeri maddelerin yanması sonucunda karbonmonoksit (CO) gazı ortaya çıkar. İşte soba zehirlenmesi bu gaz nedeniyle meydana gelir.

İnsanlar bu gazı teneffüs ettiklerinde zehirli maddeler akciğer yoluyla kana karışır. Ardından oksijenin hücrelere ve dokulara taşınmasını sağlayan moleküllerle etkileşime geçerek, bu moleküllerin görevini yapmasını engeller. Dokulara yeteri kadar oksijen gidemeyince kişinin beyin fonksiyonları durur ve  yaşamını yitirir.

SOBA ZEHİRLENMESİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Karbonmonoksit gazı boğazı tahriş etmez. Kokusu ve rengi yoktur. Bu nedenle soba zehirlenmesinin belirtileri hemen anlaşılamaz. Onun için 'sessiz katil' olarak da nitelendirilir.

Bu durum kendini öncelikle, herkesin günlük hayatta sık sık yaşayabileceği basit semptomlarla gösterebilir. Örneğin; mide bulantısı, yorgunluk, baş ağrısı bunlardandır. Karbonmonoksit gazı ve kişinin bu maddeye maruz kaldığı süre arttıkça farklı belirtiler gözlemlenebilir, ayrıca belirtilerin şiddeti de artış gösterir.

Ciddi zehirlenme vakalarında şu gibi şikâyetlerle de karşılaşılır: Kusma, baş dönmesi, bilinç kaybı vb.

Gerekli müdahale yapılmadığı takdirde soba zehirlenmesi ölümle sonuçlanır.

Soba zehirlenmesinin en sık karşılaşılan belirtileri şöyledir:

• Baş ağrısı
• Nefes alamama, nefes darlığı veya hızlı nefes alma dahil olmak üzere solunum sorunları
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı ve kusma
• Kulak çınlaması
• Göğüs ağrısı
• Bilinç kaybı
• Yüz kızarması
• Uyuşukluk veya hiperaktivite
• Bayılma
• Kalpte çarpıntı
• Sinirlilik
• Görme bozukluğu
• Düşük kan basıncı
• Uyku hali
• Yorgunluk
• Karar verememe, düşünememe
• Depresyon
• Kas Güçsüzlüğü
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
• Karbonmonoksit, hayvanlarda da zehirlenmeye yol açabilir. Evinde hayvan besleyenler bu hususta da çok dikkatli olmalıdır. Evcil hayvanların karbonmonoksitten etkilenmeleri, insanlara göre daha kolaydır.

SOBA ZEHİRLENMESİ NEDEN OLUR?

Karbon monoksit (CO), hem kokusuz hem de renksiz bir gazdır. Odun yahut kömür yakıldığında bu gaz ortaya çıkar. Yanlış soba yakma tekniği, yetersiz havalandırma gibi nedenlerden dolayı karbon monoksit gazının bulunulan ortama yayılması sonucu soba zehirlenmesi meydana gelir.

SOBA ZEHİRLENMESİNDE İLK YARDIM NASIL OLMALIDIR?

Karbonmonoksit, her yıl binlerce ölüme neden olan kokusuz bir gazdır. Karbon monoksit solumak çok tehlikelidir. Karbon monoksit soluduğunuzda, zehir kan dolaşımınızdaki oksijenin yerini alır. Kalp, beyin ve vücutta oksijen açlığı başlar. Soba zehirlenmesinde ilk yapılması gerekenler şöyledir:

• Derhal tüm pencereleri açarak odaya temiz hava girmesini sağlayın.
• Bulunduğunuz ortamdan hızlı bir şekilde uzaklaşıp evden dışarı çıkın.
• 112 Ambulans hattını arayarak acil yardım talebinde bulunun.

SOBA ZEHİRLENMESİNDE HANGİ DOKTORA GİDİLMELİDİR?

Bütün zehirlenme vakaları acil tıbbi müdahale gerektirir. Onun için bu gibi durumlarda hastanelerin acil birimine müracaat etmek gerekir. Zehirlenmenin erken belirtileri; baş dönmesi, baş ağrısı, halsizlik gibi şikâyetlerdir. Bunları gözlemlediğinizde vakit kaybetmeden doktora başvurmalısınız.

SOBA ZEHİRLENMESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Doktor soba zehirlenmesinden şüphelenirse, hastaneye yatıp hemen tedavi görmeniz gerekir. Hayatı tehdit eden komplikasyonları önlemek için hızlı tedavi şarttır. Ambulans gelene kadar evde yoğurt varsa yoğurt yenilebilir. Yoğurt zehirlenmeye iyi gelecektir. Soba zehirlenmesinde tedavi şunları içerebilir:

Yapılacak ilk şey, hastaya oksijen ve serum vermektir. Ardından gerekli tetkikler uygulanarak hastanın kanında ne kadar karbonmonoksit bulunduğu tespit edilir. Bu gazın kalbe, akciğerlere, beyne veya hayati öneme sahip başka bir organa zararı olup olmadığı araştırılır. Söz konusu organlarda bir hasar mevcutsa, gerçekleştirilecek tedavi bu tahribatın türüne ve derecesine göre belirlenir.

Oksijen tedavisi: Soba zehirlenmesini tedavi etmenin en iyi yolu saf oksijen solumaktır. Bu tedavi kandaki oksijen seviyelerini arttırır ve kandan CO2'nin atılmasına yardımcı olur. Doktorunuz burnunuza ve ağzınıza bir oksijen maskesi yerleştirecek ve sizden nefes almanızı isteyecektir

Zehrin etkisi geçtikten sonra bile; halsizlik, mide bulantısı, kusma ve baş ağrısı gibi şikâyetler 2-3 gün boyunca sürebilir.

SOBA ZEHİRLENMESİ NASIL ÖNLENİR?

• Sobanızın bacalarını düzenli olarak temizleyin. Gaz veya sıvı yakıt kullanıyorsanız bu işlemi her 3 ayda bir tekrarlayın. Kömür ve benzeri yakıtlar tercih ediyorsanız iki ayda bir baca temizliği yapın.
• Bacaların rutin bakımlarını ihmâl etmeyin. Havalandırmanın yeterli düzeyde olmasına özen gösterin.
• Sobayı zeminden 10 santim yukarıda kurun.
• Hava lodoslu veya fırtınalı ise, gece uyumadan evvel sobayı mutlaka söndürün.
• Sobayı yakarken çok fazla doldurmayın.
• Baca şapkası takmayı unutmayın. Öte yandan bacanızın en üst noktası, ev çatısının en üst noktasından bir metre yüksekte olmalıdır. Bunlar, dumanın geri tepmesini engellemek açısından çok önemlidir.
• Bacalarınızın yalıtımlı ve gerekli standartlara uygun olması lâzımdır. Temizliğini ise profesyonel anlamda bu iş ile uğraşan yetkili uzmanlara yaptırmalısınız.
• Sobayı tutuştururken alttan yakmayın, her zaman yakıtın üstten yanmasına dikkat edin.
• Kömür alırken izin belgesi bulunan satıcıları tercih edin. Alacağınız yakıtın standartlara uygunluğunu sorgulayın.
• Baca bağlantısı doğru yapılmış mı? Temiz mi? Yoksa tıkalı mı? Bunlardan emin olun.
• Şofbenlerin ve kombinin baca bağlantılarını bu alanda yetkin kişiler, evin projesi doğrultusunda gerçekleştirmelidir.
• Bacaları şu noktalardan geçirmeyin: Tuvalet, banyo, çatı arası, havalandırma boşlukları, bina girişleri, merdiven sahanlığı, yatak odaları.
• Uyumadan evvel sobayı yakmak gibi bir hataya düşmeyin. Eğer yanıyorsa söndürmeden yatmayın.
• Soba zehirlenmesinden şüpheleniyorsanız hemen 112'yi arayarak ambulans çağırın.

SOBA ZEHİRLENMESİ KAÇ DAKİKADA ÖLDÜRÜR?

Vücuda giren karbonmonoksit gazı yüksek miktarda ise 5 dk gibi kısa bir zamanda ölüme sebebiyet verebilir. Düşük dozlu karbonmonoksitin öldürücü etkisi daha uzun bir sürede ortaya çıkar.

Kanda %30-60 oranındaki karboksihemoglobin, yaşamı tehdit edecek şekilde kritik bir zehirlenme tablosu oluşturur. İvedilikle müdahale edilmezse kişi hayatını kaybeder.