Borun zararı var mı, vücuda etkileri neler?
Bor madeni, seramik, cam, deterjan, temizlik ürünleri gibi gibi birçok alanda kullanılyor. Bor, yer altı sularında, maden sularında da doğal olarak bulunuyor. Bor madeni Beypazarı maden suyu ile ilgili İsviçre'nin aldığı kararla Türkiye'de gündem oldu. "Bor sağlığa zararlı mı, vücuda etkileri var mı, içilirse ne olur?" gibi soruların cevabı araştırıldı. İşte bilimsel araştırmalara göre borun vücuda etkileri, faydaları ve zararları.
Bor madeni, ülkemizin en çok rezervine sahip olduğu, bir çok kullanım alanına sahip bir elementtir. Sağlık ve temizlikte kullanılan bor, nükleer tıpta da önemli bir maden. Borun bu denli geniş bir alanda kullanılması, onun insan sağlığı üzerindeki etkilerini sorgulatıyor.
BOR NEDİR?
Bor element simgesi B, atom numarası 5 olan metal ve ametal arası yarı iletken bir elementtir. Doğada 230 çeşit bor bulunur. Deterjan üretimi, kimyasal tarım ilaçlarının yapımı, seramik üretimi ve cam yapımı gibi bir çok alanda kullanılır. Ayrıca nükler reaktörlerin yapımında ve fizik alanında kullanılır. Türkiye dünyadaki bor cevheri rezervlerinin % 72'sine sahiptir. Dolayısıyla insanlar bora bir çok alanda maruz kalmaktadırlar. Denizler, toprak ve toprak ürünleri, yer altı suları insanların bora en çok maruz kaldığı alanlardan bazılarıdır.
BORA NASIL MARUZ KALINIR?
- Hava ve sudaki bor mineralleriyle direkt temas ederek
- Bor yataklarında çıkan yer altı sularından içerek
- Borun fazla olduğu topraklarda üretilen yiyecekleri yiyerek
- Bor ocaklarında ve fabrikalarında çalışarak
- Deterjan gibi borun çok fazla kullanıldığı yerlerde çalışarak.
BORUN EN FAZLA NE KADAR TÜKETİLMESİ GEREKİR?
Dünya Sağlık Örgütü yetişkin bir insanın günde 1 ile 13 mg. arasında bor alabileceğini beyan etti. Bu ölçüler; çocuklar için, 1- 5 mg arasında, 11 - 18 yaş arasındaki gençlerde 2 mg olacak şekilde, emziren ve hamile kadınlarda ise 2.5 mg olacak şekilde açıklandı.
BORUN SAĞLIK ALANINDA KULLANIMI NEDİR?
- Göz iltihaplanmalarında gözü temizleyici olarak kullanılır.
- Bazı merhemlerin yapımında etken madde olarak kullanılır.
- Kanser tedavisi araştırmalarında kullanılır.
BORUN SAĞLIĞA ZARARI VAR MIDIR?
- Borun günlük olarak belirlenen dozdan daha fazla alınması insan sağlığı için tehlikeli olabilir. Ağız yoluyla, deri ya da nefes borusu yoluyla insan vücuduna giren borun yaklaşık olarak % 90 – 95 kadar olan kısmı idrar yoluyla dışarı atılır. Yine de eğer vücuda çok fazla bor girmişse bunun sağlık açısından zararları vardır.
- Baş ağrısı, kusma, ishal, heyecanlanma ya da depresyon gibi belirtiler yetişkinlerde bor zehirlenmesinin belirtisidir.
- Havale ve koma gibi belirtiler çocuklarda bor zehirlenmesinin belirtisidir.
- Parmak uçlarında görülen pembemsi renk değişimleri bor zehirlenmesine işaret eder.
- Sindirim sistemi rahatsızlıklarına, karaciğerde büyümeye ya da şişmeye yol açar.
- Yüksek dozlarda alınan bor, kadın ve erkeklerde ürememeyi engelleyebilir, erkeklerin sperm üretimini etkileyebilir.
- Deri yoluyla yüksek mikatarda alınan bor, deri döküntülerine ya da egzama gibi görülen yaralara sebep olabilir.
BORUN İNSAN SAĞLIĞINA FAYDALARI NEDİR?
- Bor içerisinde bulundurduğu kalsiyum ve demir ile kemik yapısını korur.
- Günlük olarak yeterli bor alımında kısa ve uzun süreli hafızada gelişme sağlanır.
- Bor içeren gıdalar, kemik erimesini önlemeye yardımcı olur.
- Bor bazı kanser türlerine karşı koruyucu etki gösterir.
- Erkeklerde testesteron seviyesini arttırarak kas doku miktarında artış sağlar.
- Prostat kanserini önleyici etkisi vardır.
İsviçre'nin türk markası, Beypazarı maden suyu için 'yüksek oranda bor içermesi' nedeniyle aldığı yasaklama kararının ardından Türkiye'de de bu konu tartışıldı. Borun içilmesinin sağlığa zararlı olup almadığı konusu sosyal medyada gündem oldu. Uzmanlar ise kararı eleştirerek borun insan sağlığına zararlı olması için aşırı miktarda tüketilmesi gerektiğini dile getirdi.
Harvard T.H. Chan School of Public Health'den Doç. Dr. Kaan Yılancıoğlu, İsviçre Federal Gıda Güvenliği ve Veterinerlik Bürosu'nun kararıyla ilgili olarak "Beypazarı sodası ile ilgili paylaşılan görselin kaynağında, bulunan bor konsantrasyonunun (mg/L) ne olduğu hakkında bir bilgiye rastlayamadım. Madem sakıncalı buluyorsunuz öyleyse bunun da açıklanması gerekliydi" dedi.
ZARARLI OLMASI İÇİN GÜNDE 10 LİTRE İÇİLMELİ
Borun insan sağlığı açısından önemli bir mineral ve ve günlük olarak alımının gerekli olduğunu, eksikliğinin ise sağlığı olumsuz etilediğini belirten Yılancıoğlu, şu bilgileri paylaştı:
"Gelelim toksik dozuna, henüz yapılan çalışmalar tutarlılık göstermiyor, literatürde bir çok çalışma var ama halen tartışılan bir konu. WHO tarafından kabul edilen ise kilogram başına 0,4 mg 'a kadar günlük alım sağlık açısından bir sorun yaratmıyor. Yani 70 kg bir insan günlük 28mg kadar boron tüketebilir. Ortalama içme sularımızda 0.2 mg/L boron bulunuyor. Özellikle Maden sularımızda yapılan bir çalışmada Ankara özelinde 3mg/L boron bulunduğu literatürde gösterilmiş. Yani zararlı olması için günde 10 Litre kadar içmeniz gerekiyor! Uzun süreli kronik toksisite de tartışılan bir konu ve henüz kesin bir bilgi söz konusu değil! Gündemimizi işgal eden ve heyecan, kaygı yaratan bu konunun feryat figan etmeden önce ve öncelikle bilimsel olarak değerlendirilmesi gerekiyor!"
Editör : Nermin Sekmen Halil
