Tükenmişlik sendromu nedir, belirtileri nelerdir?
Tükenmişlik sendromu, özellikle iş hayatında yaşanılan yoğun stres ve kötü çalışma koşulları sonucunda kişinin psikolojik ve fiziksel olarak yorgunluk hissetmesidir. Bu sendroma yakalananlar ruh halini 'parmağımı bile kaldıracak gücüm yok' diyerek anlatır. Genellikle depresyonla karıştırılan tükenmişlik sendromunun belirtileri, depresyondan oldukça farklıdır.
Tükenmişlik sendromu 21. Yüzyılda en çok görülen psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Genellikle depresyonla karıştırılsa da ikisinin belirtileri birbirinden çok farklıdır. Tükenmişlik sendromu genellikle iş hayatında yaşanan durumlarla tetiklenir. Ağır çalışma koşulları, maddi endişeler, beklenilen başarıyı sağlayamama ya da takdir görmeme gibi nedenler bu sendromu tetikler. Kronik yorgunluk ve tepkisizlik en çok öne çıkan belirtilerdir. Kişi bırakın çalışmayı, yataktan çıkacak gücü bile kendinde zor bulur.
TÜKENMİŞLİK SENDROMU NEDİR?
Tükenmişlik sendromu, bireyin uzun süreli strese maruz kalmasından dolayı vücudunun ve psikolojisinin verdiği tepki durumudur. Günümüzde bu sendroma sahip kişilerin sayısı çok fazla olsa da, bu sendrom ilk olarak 1974 yılında psikolog Herbert J. Freudenberger tarafından kullanılmıştır. Bu sendroma sahip kişilerin en önemli özelliği kendilerini ufacık işleri bile halledemeyecek kadar bitkin ve yorgun hissetmeleridir. Depresyonla sık sık karıştırılsa da bu sendrom tamamen farklıdır. Tükenmişlik sendromunun stres ve yorgunluğa maruz kalmanın yanı sıra bir çok sebebi ve belirtisi vardır.
TÜKENMİŞLİK SENDROMU SEBEPLERİ NEDİR?
Tükenmişlik sendromu genel olarak kişinin iş yerinde yaşadığı sorunlar ve stres sonucunda kendini halsiz, bitkin ve değersiz hissetmesi durumudur. Bu sendromun birçok sebebi vardır. Bunlar genellikle iş hayatı ile ilgilidir. Tükenmişlik sendromunun sebepleri şu şekildedir:
- Ağır çalışma koşulları,
- Çalışma ortamının stresli olması,
- Az zamanda yapılması gereken çok iş yükü
- Değersiz hissedilen bir işte çalışmak
- Gurur duyulmayan bir işte çalışmamak
- İş yerinde güven ve aidiyet duygusu hissetmemek
- Para endişeleri taşımak
- Geçim sıkıntısı
- Düzensiz bir işte çalışmak
- Sağlığın yeterince iyi olmaması
- Sağlıklı beslenememek
- Sağlıklı şekilde uyuyamamak
- Ailede yaşanan sorunlar
- Günlük yaşam stresi
- Sosyal ortam azlığı
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Tükenmişlik sendromunun birçok belirtisi vardır. Fakat bu belirtiler genel olarak 3 başlık altında toplanabilir. Bunlar şu şekildedir.
FİZİKSEL DEĞİŞİKLİKLER
Tükenmişlik sendromunun en önemli belirtisi gösterilen fiziksel değişikliklerdir. Bu sendroma sahip olan kişilerde kronik denilebilen sürekli bir yorgunluk hali vardır. Özellikle iş hayatında yaşanan stres nedeniyle bu kişilerin bağışıklık sistemi daha düşüktür ve çok daha kolay hastalanırlar. Stres ve diğer nedenlere bağlı olarak kilo alımı ya da kilo verişi gerçekleşebilir. Sık sık baş ağrıları yaşanabilir. Stres vücutta en çok mide problemlerini tetiklediği için, tükenmişlik sendromuna sahip kişilerde sık sık mide problemleri görülür.
DUYGUSAL DEĞİŞİKLİKLER
Tükenmişlik sendromunda meydana gelen duygusal değişiklikler sık sık depresyonla karıştırılır fakat depresyon tükenmişlik sendromunun bir belirtisidir. Bu sendroma sahip kişiler genellikle kendilerini halsiz ve küçük bir işi bile yapamayacak kadar bitkin hissederler. İşe gitmek ya da çalışmak için isteksizdirler. Bu sebeple de genellikle işe geç kalırlar ya da bir sebep bulup gitmezler. Günlük hayatta yapılması gereken bir çok işi ertelerler. Çalıştıkları zaman ise kolay odaklanamazlar ciddi bir konsantrasyon bozukluğu çekerler. Mutsuz bir şekilde çalışırlar.
DÜŞÜNCELERDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
Tükenmişlik sendromunun diğer bir belirtisi kişinin düşüncelerinde meydana gelen değişikliklerdir. Bu sendrom kişinin özgüvenini kaybetmesine ve birçok alanda kendisini sorgulamasına neden olur. Kişi yanlış yaptığı ya da yapmak istemediği bir çok şey için başkasını suçlama eğilimi gösterir. İş arkadaşlarına karşı güvensiz bir şekilde yaklaşır ve genellikle tepkisiz bir şekilde davranır. Kendisini her an tehlike altında hissettiğinden özellikle patronlarına karşı sürekli şüpheci bir şekilde yaklaşır.
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNUN AŞAMALARI
Tükenmişlik sendromu bir anda ortaya çıkan ya da bir anda kişinin davranış değişkliklerine neden olan bir şey değildir. Bu sendrom tıpkı depresyon gibi ilk olarak kişinin duygu ve düşüncelerinde değişimlere neden olur ve daha sonra kişinin davranışlarına etki eder. Tükenmişlik sendromunun toplamda dört aşaması vardır. Bunlar, coşku, gerileme, hayal kırklığı ve dikkatsizliktir.
COŞKU
Coşku aşaması kişinin tükenmiş sendromuna henüz yeni sahip olduğu zamanları ifade eder. Bu aşamada kişi oldukça mutlu, işini seven ve büyük özenle çalışan biridir. İşini en iyi şekilde yapmaya çalıştığı için kendine ya da ailesine çok az zaman ayırır. Bu aşamada kişi, çok çalışmayı, kendinden ödün vermeyi ya da maddi konuları kendisine dert etmez.
GERİLEME
Gerileme aşamasında kişinin yavaş yavaş işine olan şevki kırılmaya başlar. Daha önce sorun olarak görmediği uykusuzluğu, çok çalışmayı ya da kendinden ödün verdiği konuları artık fark etmeye başlar. İş hayatını, iş ortamını sorgulamaya başlar.
HAYAL KIRIKLIĞI
Hayal kırıklığı aşamasında kişi, işini yapmaya devam eder. Fakat işine karşı eski ilgisi ve şevki yoktur. Aksine işiyle ilgili ilerleyemediğini, potansiyelini değerlendiremediğini ve engellendiğini hisseder. Bu sebeple kendisini hayal kırıklığına uğramış hisseder. Yavaş yavaş işe mutsuz olarak gitmeye başlar ve artık eskisi kadar verimli çalışmaz.
DİKKATSİZLİK
Tükenmişlik sendromunun son aşaması dikkatsizliktir. Bu aşamada kişi artık iş hayatında olan her şeye ve herkese karşı öfke hisseder. Özgüveni düşer, psikolojik olarak yorgun düşer ve hak ettiği değeri görmediğini düşünür. Bu noktada da hiçbir şeye karşı belirli bir tutum sergilemez. Umursamaz bir şekilde işini yapar hatta bunu yaparken de zorlanır. İş yerinde olan herhangi bir şeye karşı kayıtsız tutum sergiler.
TÜKENMİŞLİK SENDROMUNDAN KURTULMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
- Tükenmişlik sendromundan kaçınmak ya da bu sendromdan kurtulmak için yapılabilecek bir çok şey, izlenebilecek bir çok yol var. Fakat bunun için ilk olarak kişinin kendindeki değişiklikleri fark etmesi ve hissettiklerini değerlendirmesi gerekir. Kendisinin farkında olmayan hiç kimse bu sendromdan kaçınamaz ya da kurtulamaz.
- İkinci olarak, kişinin çalışılan iş yerindeki beklentilerini açık bir şekilde konuşması ve dile getirmesi gerekir. Böylelikle daha sonra hayal kırıklığına uğramanın ya da hak ettiği değeri görmediği düşüncesinin önüne geçilmiş olunur.
- Tükenmişlik sendromundan kaçınmak için atılacak olan diğer adım, stresten kaçınmaktır. Hem günlük hayat hem de iş hayatı oldukça streslidir. Stresten kaçınmak her ne kadar mümkün olmasa da stresi azaltmak için çalışmalar uygulanabilir. Örneğin, kişiyi en çok strese sokan konular belirlenip bu konuların üzerinde tek tek çalışılabilir. Böylelikle tükenmişlik sendromunun en büyük sebebi de ortadan kaldırılabilir.
- Düzenli bir iş hayatı her zaman mutlu ya da heyecanlı bir ortam sunmaz. Monoton ve düzenli bir hayatı sevmeyenler için oldukça bunaltıcı ve sıkıcı olabilir. Bu yüzden kişi çalıştığı iş yerinde yaptığı işleri farklı yöntemlerle yapmayı deneyebilir. Bu sayede biraz bile olsa çalışma hayatına farklılık katabilir.
- Her çalışma ortamı mükemmel işleyen sorunsuz bir yapı değildir. İş yerinde yaşanan sorunlar, tükenmişlik sendromunun sebpleri olabilir. Bu yüzden iş ortamında yaşanan problemler, iş arkadaşları ile beraber açık bir şekilde dile getirilmeli, konuşulmalı ve sorunlara çözüm bulunmalıdır.
- Tükenmişlik sendromuna sahip olan kişiler, doğal olarak bu durumu aile hayatına da yansıtırlar. Bu noktada yaşanılan şeyleri ve hissedilen duyguları aileyle paylaşmak , aileden destek almak konusunda yardım sağlayacaktır.
Tükenmişlik sendromunun sebepleri ve belirtileri bu şekildedir. Siz de bu ya da buna benzer durumlar yaşıyorsanız yorumlarda buluşalım…
Editör : Nermin Sekmen Halil
