Çocuklarda tik neden olur, nasıl anlaşılır? Tik belirtileri ve tedavisi...
Tourette sendromu (TS), sinir sistemi bozukluğudur. İnsanların kontrol edemedikleri tekrarlayan hareketlere veya seslere sahip olmasına neden olur. Bunlar “tikler” olarak bilinir ve genellikle çocuklukta başlarlar. Anne babalar için endişe verici bir durum gibi algılansa da aslında bu sendromla ilgili detaylı bilgi korkuları hafifletecektir. Peki tik nedir, neden olur? Çocukta tik nasıl anlaşılır, tedavisi var mı?
- TOURETTE SENDROMU İSMİ NEREDEN GELİYOR?
- TİK (TOURETTE SENDROMU) NEDİR?
- MOTOR TİKLER HANGİLERİ?
- BASİT VE KARMAŞIK TİKLER
- TİK OLAN ÇOCUĞA NASIL DAVRANILMALI?
- TİK NASIL ANLAŞILIR?
- ÇOCUKTA TİK BELİRTİLERİ NELERDİR?
- ÇOCUKLARDA TİK NEDEN OLUR?
- TİK TEDAVİSİ NEDİR? TİK ZAMANLA GEÇER Mİ?
Çocuğunuza Tourette Sendromu (tik) tanısı konulursa endişelenmeniz anlaşılabilir bir durumdur. Fakat bu konu hakkında bilgi sahibi olmak korkuları azaltmada önemli bir adımdır. Peki tik nedir, neden olur? Çocukta tik nasıl anlaşılır, tedavisi var mı? İşte bu soruların cevabı çocuğunuzda tik varsa nasıl davranmanız gerektiği konusunda size yol gösterecektir.
TOURETTE SENDROMU İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Tourette, bu durumu keşfetmesiyle tanınan Fransız bir doktorun soyadıdır. 1885 yılında Gilles de la Tourette bu bozukluğun klasik semptomlarına sahip dokuz hastayı bildirdi. Daha sonra bu duruma onun adı verildi.
TİK (TOURETTE SENDROMU) NEDİR?
Tourette sendromu bir tür tik bozukluğudur. Tikler kısa, hızlı, ani olabilir veya kümeler halinde ortaya çıkabilir. Ayrıca sayı, sıklık, tür veya ciddiyet bakımından da farklılık gösterebilirler. Hatta haftalarca veya aylarca ortadan kaybolabilirler.
Tourette sendromunun medyada sıklıkla insanların ağzından küfürler savurması olarak tasvir edildiğini görüyoruz. Ancak hastaların yüzde 15'inden azında küfretme ve diğer patlamalar meydana gelir.
Genellikle tikler yavaş yavaş başlar. Aslına bakılırsa çocuğunuz siz farkına varmadan çok uzun süre önce bunlara sahip olmuş olabilir. Bazen tikler o kadar hafiftir ki, yalnızca çocuğun başka tıbbi sorunlar nedeniyle muayene edilmesi durumunda fark edilebilirler.
MOTOR TİKLER HANGİLERİ?
Göz kırpma, kafa sallama, yüz ekşitmesi, göz hareketleri, ağız açıklığı, omuz silkme, mafsal çatlaması, yürürken küçük sıçramalar gibi örnekler bunlardan bazılarıdır.
Sözlü tiklere örneklere, koklama, hapşırma, boğaz temizleme, havlama ve diğer hayvan sesleri, gıcırdama seslerine homurdanma, tekrarlanan kelimeler veya ifadeler, kontrol edilemeyen küfür gösterilebilir.
Olağandışı tiklere örnekler ise, kusma, kulak hareketleri, hava yutmak, yumuşak damak hareketleri (boğazın arka kısmında), donma, sabit bakma ve başka bir durumla ilişkili olmayan belirli duruşlar gibi tikler gösterilebilir.
BASİT VE KARMAŞIK TİKLER
Tikler basit ve karmaşık olarak kategorize edilir:
Basit tikler: Bu tikler vücutta yalnızca belirli kas gruplarını etkiler. Motor veya vokal tikler olabilirler. Örneğin, çocuklar omuz silkebilir (motor) veya homurdanabilir (vokal).
Karmaşık tikler: Bu tikler genellikle birkaç kas grubunu içerir. Karmaşık tiklerin örnekleri arasında atlama veya dönme (motor) ve tekrarlanan kelime veya ifadeler (vokal) yer alır. Bazen bunlar motor ve sözel tiklerin birleşimidir.
TİK OLAN ÇOCUĞA NASIL DAVRANILMALI?
Çocuğunuz endişeli, stresli, heyecanlı, yorgun veya kızgın olduğunda tikler genellikle daha da kötüleşir. Yaygın değildir ancak tikler çocuğunuz uyurken de meydana gelebilir. Tiklerin genellikle geçici ve hafif olduğunu unutmayın.
Bazı çocuklar tiklerini kısa süreliğine kontrol edebildiklerini düşünürler. Ancak dürtü olunca sonunda patlayana kadar büyür. Tik serbest bırakılmalıdır. Çocuğunuz dikkatini başka bir şeye odakladığında tikleri düzelebilir.
Bu cazip gelebilir ancak çocuğunuzdan tik davranışlarını durdurmasını istemeyin. Bu sadece onlar için daha fazla gerilim yaratır ve aslında tikleri daha da kötüleştirebilir.
Çocuğunuzun tiklerini belirtmemek veya onlar hakkında yorum yapmamak da en iyisidir. Bu onları daha bilinçli hale getirebilir ve konuşmak da tikleri kötüleştirebilir. Bunun yerine çocuğunuzun çevresini, tiklerinin doğal ve normal görüldüğü bir yer haline getirmeye çalışın.
TİK NASIL ANLAŞILIR?
Tourette sendromu (TS) tanısı koymak için özel bir test yoktur. Buna kan testleri, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya elektroensefalogram (EEG) gibi laboratuvar testleri dahildir. Ancak bazen bu testler çocuğunuzun semptomlarına neden olabilecek diğer koşulları dışlamak için kullanılabilir.
ÇOCUKTA TİK BELİRTİLERİ NELERDİR?
- TS tanısı için bir çocuğun sahip olması gereken belirtiler şunlardır:
- Çoklu motor tikler ve vokal tikler, ancak her zaman aynı anda gerçekleşmeyebilirler.
- En az bir yıl boyunca, günün herhangi bir zamanında (genellikle kümeler halinde), neredeyse her gün veya ara ara ortaya çıkan tikler.
- 18 yaşından önce başlayan tikler.
Başka ilaçlar almak veya nöbet geçirmenin haricinde, Huntington hastalığı veya viral sonrası ensefalit gibi başka bir tıbbi duruma sahip olmaktan kaynaklanmayan belirtiler.
Tikler genellikle hafiftir. Ciddi anlamda bu duruma eşlik eden hastalıklar (ek sağlık sorunları), komplikasyonlar ve diğer ilgili sorunlar nadir görülür.
ÇOCUKLARDA TİK NEDEN OLUR?
Tourette sendromuna neyin sebep olduğunu kimse tam olarak bilmiyor. Uzmanlar bunun aşağıdakileri de içeren faktörlerin bir kombinasyonu olduğunu düşünüyor:
- Genetik
- Çevre
- Nörotransmitter adı verilen beyin kimyasallarındaki dengesizlik.
TİK KAÇ YAŞINDA BAŞLAR?
Tourette sendromu genellikle 5 ila 10 yaşları arasında başlar. Ancak bebekleri ve yetişkinleri de etkileyebilir. Erkeklerde kızlara göre üç ila beş kat daha sık görülür. Ayrıca babalarında TS varsa erkek çocukların da TS geliştirme olasılığı dört kat daha fazladır.
Çalışmalar TS'nin tüm ırk ve etnik gruplardaki insanların yüzde 6 ila yüzde 12'sini etkilediğini göstermektedir. Otizm spektrum bozukluğu ve Kırılgan X sendromu olan kişilerde tik daha yaygındır.
Tourette sendromlu pek çok çocuğun aşağıdakiler de dahil olmak üzere başka davranış koşulları da vardır:
- Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu ( DEHB )
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Endişe
- Depresyon
- Öğrenme sorunları
- Davranış sorunları
- Uyku bozuklukları
TİK TEDAVİSİ NEDİR? TİK ZAMANLA GEÇER Mİ?
Tourette sendromunun tedavisi yoktur. Ancak birçok çocuğun tedaviye ihtiyacı da yoktur. Çocuğunuzun semptomları yalnızca yaşamı etkiliyorsa tedavi edilmelidir. Örneğin tikler okul çalışmalarını, sosyal yaşamlarını veya davranışlarını etkiliyorsa, yardımcı olabilecek bazı tedavi seçenekleri vardır.
Bilişsel davranışçı müdahale ve konuşma terapisi gibi yöntemler ya da ihtiyaç duyulabilecek başka alternatifler için mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Editör : Fatma Zeybek
